افغانستان | afghandata

افغانستان با نام رسمـی جمـهوری اسلامـی افغانستان (به پشتو : پشتو کانی د افغانستان اسلامـی جمـهوریت) کشوری محصور درون خشکی درون آسیـای مـیانـه است.[۶] این کشور حدفاصل آسیـای مـیانـه، پشتو کانی جنوب غربی آسیـا و خاورمـیانـه مـی‌باشد و پایتخت آن کابل است. پشتو کانی همسایگان افغانستان، پاکستان درون جنوب و شرق، ایران درون غرب، تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان درون شمال و چین درون شمال شرقی هستند. پشتو کانی سرزمـین‌های دربردارنده افغانستان نقطه مرکزی راه ابریشم و مـهاجرت انسان‌ها بود. باستان‌شناسان شواهدی از سانسان‌ها که تا بیش از ۵۰،۰۰۰ سال پیش از مـیلاد مسیح به‌دست آورده‌اند.[۷]تمدن شـهری ممکن هست در این قلمرو درون بین ۳،۰۰۰ که تا ۲،۰۰۰ سال قبل از مـیلاد آغاز شده باشد.[۸]

این کشور درون محل ژئواستراتژیکی مـهمـی قرارگرفته کـه شرق، جنوب، غرب و آسیـای مرکزی را وصل مـی‌کند و در طول تاریخ همواره بخشی از کشور ایران محسوب مـی‌شده.[۹] از روزگاه باستان، این سرزمـین شاهد فتوحات نظامـی بسیـاری از جمله توسط اسکندر مقدونی، شاهنشاهی مائوریـا، مسلمان عرب، چنگیز خان و دیگران بوده‌است.[۷][۸] همچنین بـه عنوان منبعی به منظور سلسله‌های متعددی از جمله دولت یونانی بلخ، شاهنشاهی کوشان، هیـاطله، کابل‌شاهان، سامانیـان، صفاریـان، غزنویـان، سلسله غوریـان، تیموریـان و دیگران بود کـه هر یک امپراتوری خود را تأسیس د.[۱۰] درون اواسط قرن هفتم (۶۴۲-۸۷۰) بعد از اینکه حمله اعراب بـه ایران با شکست امپراتوری ساسانی کامل شد، آن‌ها بـه سوی شرق امپراتوری فارس هجوم و تمامـی بخش‌های ایران را درون سال ۶۴۲ مـیلادی شـهر هرات را تسخیر د. درون ۸۷۰، کابل و تمام مناطق افغانستان فعلی (ایران آن زمان) توسط اعراب فتح شدند.

با اطمـینان و جرأت مـیتوان گفت کـه تاریخ کامل کشور افغانستان را نمـی توان از ذیل نام افغان و افغانستان دریـافت؛ بلکه تاریخ باستانی و قرون مـیانـه این مملکت را درون تواریخ ایران اوستایی و شاهنامـه ای و در تاریخ خراسان حتما جستجو نمود و بدون تردید تاریخ ایران اوستایی و شاهنامـه ای و خراسان تاریخی از سرزمـین بلخ و بامـیان و سیستان و نیمروز و زابل وکابل و هرات و مرو و غور و غرجستان و از کتاب اَوِستای زردشت و شاهنامـه ها و از تاریخ پیشدادیـان و کَیـانیـان و ادبیّات دری، جدا نیست.

تاریخ سیـاسی افغانستان مدرن درون قرن ۱۸اُم با برخاست قبایل پشتون (که بـه عنوان اوغان یـا افغان درون زبان فارسی شناخته مـی‌شوند)، زمانی کـه در سال ۱۷۰۹ مـیلادی سلسله هوتکی حکومت خود را درون قندهار ایجاد د، و به صورت دقیق‌تر، زمانی‌که احمد شاه درانی امپراتوری درانی را درون سال ۱۷۴۷ ایجاد کرد کـه پیشرویی از افغانستان امروزی شد.[۱۱][۱۲][۱۳] پایتخت آن درون سال ۱۷۷۶ از قندهار بـه کابل منتقل شد و بخشی از قلمرو آن بـه امپراتوری‌های همسایـه درون سال ۱۸۹۳ واگذار شد. درون اواخر قرن ۱۹، افغانستان بـه یک دولت حایل درون «بازی بزرگ» بین امپراتوریـهای انگلیس و روس تبدیل شد.[۱۴] درون تاریخ ۱۹ اوت ۱۹۱۹، بعد از جنگ سوم افغان و انگلیس و امضای معاهده راولپندی، ملت دوباره کنترل امور خارجه خود را از بریتانیـا گرفت.

از اواخر دهه ۱۹۷۰ افغانستان جنگ‌های داخلی دنباله‌داری را تحمل کرد کـه با اشغال‌های دولت‌های خارجی درون همانند تهاجم اتحاد جماهیر شوروی درون ۱۹۷۹ و تهاجم ایـالات متحده درون اکتبر ۲۰۰۱ کـه باعث سرنگونی دولت طالبان شد همراه بود. درون دسامبر سال ۲۰۰۱، شورای امنیت سازمان ملل بـه ایجاد نیروی بین‌المللی کمک بـه امنیت (آیساف) به منظور کمک بـه حفظ امنیت و کمک بـه دولت کرزی اجازه داد.[۱۵] افغانستان درون حال حاضر درون عین حال کـه با شورشیـان طالبان سروکار دارد، بـه کندی و با حمایت جامعه بین‌المللی درون حال بازسازی است.

نام

واژهٔ افغانستان از دو بخش «افغان» و «ستان» تشکیل شده‌استو درون فارسی بـه معنای شور و فعان، و سرزمـین است. واژهٔ افغانستان بـه عنوان نام یک کشور درون سال ۱۳۰۲ هجری خورشیدی (۱۹۲۳) و در قانون اساسی امان‌الله شاه بـه تصویب رسید.[۱۷] واژهٔ افغان درون سال ۱۳۴۳ (۱۹۶۴) و در قانون اساسی تصویبی محمد ظاهرشاه با تعریفی تازه و به معنی همـهٔ افراد شـهروند کشور افغانستان به‌کار رفت. با این حال هنوز بیشتر فارسی‌زبانان افغانستان، واژهٔ افغان را بـه معنی مردم پشتون بـه کار مـی‌برند.[۱۸] درون منابع تاریخی کهن خراسان و آریـانا و آریـانستان و کابلستان نیز به منظور سرزمـینـهای شرق ایران یـا افغانستان امروزی بکار رفته است.

تاریخ

افغانستان، اگرچه به‌عنوان یک کشور و یک ملت دارای تاریخی جدید است؛ اما، این سرزمـین از لحاظ قدمت تاریخی، یکی از کهن‌ترین کشورهای جهان به‌شمار مـی‌رود.[۱۹]

سرزمـین افغانستان امروزی بدلیل قرارگرفتن درون مسیر جاده ابریشم محل پیوندگاه تمدن‌های بزرگ جهان بوده و در طول قرن‌ها، قشرهای پیـاپی از هویت‌ها، فرهنگ‌ها و باورها سرزمـینی را کـه امروزه افغانستان نامـیده مـی‌شود بازشناسانده‌اند. این موقعیت مـهم و حساس ژئواستراتژیکی و ژئوپولیتیکی افغانستان درون شکل موزائیکی غنی از فرهنگ‌ها و تمدن‌های بزرگ همچون ایرانی، یونانی، بین‌النـهرینی و هندی درون این کشور نقش مـهمـی داشته‌است و مـیراث فرهنگی باستانی این کشور را ترسیم مـی‌کند: از پیکره‌های یونانی–بودایی گندهارا گرفته که تا نگاره‌هایِ دیواریِ مغاره‌های بامـیان و تا نقوش تذهیب و خوشنویسی کـه زینت‌بخش بناهای دوران نخستین اسلامـی هستند.[۲۰] از عصر پارینـه‌سنگی و طی دوره‌های تاریخی، مردم افغانستان، یـا همان ایرانیـان شرقی باستان، جایگاه عمده‌ای درون معرفی و گسترش ادیـان جهانی و نقش مـهمـی درون بازرگانی و دادوستد داشته و گهکاه کانون مسلط سیـاسی و فرهنگی درون آسیـا بوده‌اند. از این رو افغانستان درون طول تاریخ گلوگاه یورش مـهاجمـین و جهان‌گشایـان بوده کـه ردپای آن‌ها هنوز درون گوشـه و کنار این سرزمـین دیده مـی‌شود.[۲۱]

افغانستان کنونی بـه عنوان جزئی از ایران باستان درون طول تاریخ درازمدت خود شاهد حکومت‌های بسیـاری از جمله هخاان، سلوکیـان، اشکانیـان، ساسانیـان، امویـان، عباسیـان، صفاریـان، سامانیـان، غزنویـان، غوریـان، سلجوقیـان، خوارزمشاهیـان، ایلخانان مغول، تیموریـان، گورکانیـان، صفویـه، و افشاریـه بوده‌است. درون سال ۱۱۲۶ احمدشاه درانی کـه از سرداران نادرشاه افشار بود، بعد از مرگ او بر ناحیـه شرقی فلات ایران (خراسان) مسلط شده خود را امـیر خراسان خواند .

افغانستان چندی بعد از استقلال، زیر سلطهٔ بریتانیـا درآمد. از زمان استقلال افغانستان درون سال ۱۲۹۸، این کشور دو بار توسط امپراتوری بریتانیـا اشغال گردید و تا زمان اعلان استقلال آن توسط امان الله خان درون ۱۲۹۸ (۱۹۱۹ م.) سیـاست خارجی افغانستان زیر نظر مستقیم امپراتوری بریتانیـا بود. واژهٔ افغانستان بـه عنوان نام یک کشور درون سال ۱۳۰۲ و در قانون اساسی امان‌الله شاه بـه تصویب رسید.[۱۸] آغاز پادشاهی امان‌الله شاه درون سال ۱۳۰۲ آغاز تاریخ مستقل افغانستان است. تاریخ پیش از این زمان عبارت از تاریخ مشترک افغانستان با ایران است.

افغانستان مستقل

از زمان استقلال افغانستان درون سال ۱۲۹۸، این کشور دو بار توسط امپراتوری بریتانیـا اشغال گردید و تازمان اعلان استقلال آن نوسط امان‌الله خان درون ۱۲۹۸ سیـاست خارجی افغانستان زیر نظر مستقیم امپراتوری بریتانیـا بود. بعد از اعلام استرداد استقلال افغانستان، این کشور روابط مستقیم خود را با کشورهای دیگر برقرار ساخت.

یک دوره کوتاه‌مدت کـه به نام دهه دموکراسی نامـیده مـی‌شود درون این کشور درون ده سال پایـانی دوره پادشاهی محمد ظاهرشاه بـه وجود آمد و با کودتای سال ۱۳۵۲ داوود خان بـه پایـان رسید. داوود خان پسر کاکای محمد ظاهرشاه آخرین پادشاه افغانستان بود و خودش اولین رئیس جمـهور کشور گردید. درون سال ۱۳۷۳ یک نیروی خودجوش و چریکی بـه نام مجاهدین درون این کشور شکل گرفت کـه رژیم کمونیستی ۱۴ ساله را شکست داد.

سلطهٔ طالبان

مجاهدین موفق بـه تشکیل دولت ملی نشدند و جای آنـها را طالبان کـه از حمایت مادی و معنوی پاکستان و عربستان سعودی سود مـی‌برد، گرفت. طالبان نیز نتوانست بقایـای مجاهدین را کـه علیـه آنـها پایداری مـی‌د، بـه طور کامل سرکوب نماید. رژیم طالبان درون سال ۱۳۸۰ با حملهٔ ائتلاف بین‌المللی بـه رهبری ایـالات متحده آمریکا از هم پاشید.

ورود ۲۰۰۱ ایـالات متحده

از سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱ مـیلادی) بعد از کنفرانس بن درون اثر توافق گروه‌های افغان دولت موقت بـه رهبری حامد کرزی روی کار آمد. دولت جدید درون پاییز ۱۳۸۳ (۷ دسامبر ۲۰۰۴) بـه ریـاست جمـهوری حامد کرزی شکل گرفت و در پاییز ۱۳۸۴ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۵ مـیلادی) نیز انتخابات مجلس قانون‌گذاری برگزار شد.

جغرافیـای طبیعی

مرزها

• کل: ۵۵۲۹ کیلومتر

آب و هوا

آب و هوای بری، تابستان گرم و زمستان سرد

بلندی‌ها

کشور افغانستان، همچون اغلب کشورهای آسیـای مـیانـه محصور درون کوهستان‌ها و خشکی‌ها است. بیشتر مناطق این کشور کوهستانی هست اما درون جنوب و جنوب باختری، مناطق پستی نیز وجود دارد.

جستار وابسته: فهرست کوه‌های افغانستان

منابع طبیعی

از منابع طبیعی کشور مـی‌توان بـه گاز طبیعی، نفت، زغال سنگ، مس، کرومـیت، طلق (نوعی کانی شفاف بـه رنگ‌های سفید و سبز و خاکستری)، سولفات باریم، گوگرد، سرب، روی، آهن، نمک طعام و سنگ‌های قیمتی، اورانیوم و… اشاره کرد.[۲۲]

محیط زیست

قطع درختان جنگلی توسط قاچاقچیـان و انتقال چوب این درختان بـه کشورهای همسایـه و عمدتاً پاکستان باعث نابودی بیش از ۷۰ درصد جنگل‌های این کشور که تا سال ۲۰۰۹ شد.[۲۳]

شاید مـهم‌ترین مشکل زیست‌محیطی افغانستان خطر نابودی جانورانی مانند پلنگ برفی، بزهای کوهی، سمور، غزال‌های وحشی، قوچ و… باشد. این حیوانات بیشتر به منظور استفاده از پوست‌شان کشته مـی‌شوند.[۲۳]

از شاخص‌ترین محدودیت‌های زیست‌محیطی این کشور مـی‌توان بـه محدویت درون دسترسی بـه منابع آب (مصرف کشاورزی و آشامـیدنی)، چرای بیش از حد دام، آلودگی هوا و آب، عدم دسترسی بـه آب‌های آزاد و… اشاره کرد. تقریباً درون افغانستان سامانـهٔ دفع زباله بـه روش مدرن وجود ندارد.

بلایـای طبیعی

از بلایـای طبیعی معمول این کشور مـی‌توان بـه زمـین‌لرزههای فراوان (در مـیان کوه‌های هندوکش)، سیل و خشکسالی اشاره کرد.

جغرافیـای انسانی

پرجمعیت‌ترین شـهرهای افغانستان بـه ترتیب کابل، قندهار، مزار شریف و جلال آباد هستند. روابط خویشاوندی و خانوادگی درون مـیان مردم افغانستان بسیـار نزدیک و صمـیمانـه‌است. درون این کشور مسائل حاد مـیان مردم توسط ریش‌سفیدان و بزرگان حل و فصل مـی‌شود.

تقسیمات کشوری

افغانستان دارای ۳۴ ولایت (استان) است.

مردم

جمعیت

برپایـه سرشماری مقدماتی کمـیته ملی احصائیـه کشور، جمعیت افغانستان درون سال ۱۳۸۵، ۲۴ مـیلیون تن بوده‌است. گفته مـی‌شود از این تعداد ۱۲٬۳۰۰٬۰۰۰ تن مرد و ۱۱٬۸۰۰٬۰۰۰ تن زن هستند. ۲۱٪ جمعیت کشور شـهرنشین مـی‌باشند.

مرحله اصلی سرشماری افغانستان درون ماه سنبله ۱۳۸۷ صورت خواهد گرفت. این آمار شامل مـیلیون‌ها مـهاجر افغانستانی مقیم ایران، پاکستان و کشورهای دیگر نمـی‌باشد. سازمان ملل پیش از این جمعیت افغانستان را ۲۹ مـیلیون تن براورد کرده بود.

• وضعیت سنی (آمار تقریبی):
  • ۰ که تا ۱۴ سال: ۴۴٫۶٪ / مرد ۷۰۹۵۱۱۷/ زنان ۶۷۶۳۷۵۹
  • ۱۵ که تا ۶۴ سال: ۵۳٪ / مرد ۸۴۳۶۷۱۶ /زنان ۸۰۰۸۴۶۳
  • ۶۵ بـه بالا: ۲٫۴٪ / مرد ۳۶۶۶۴۲ / زنان ۳۸۶۳۰۰
• متوسط سن: ۴۳ سال
• نرخ رشد جمعیت: ۲٫۵۷ درصد
• نرخ تولد: ۴۶٫۲۱ کودک درون هر هزار نفر
• نرخ مرگ و مـیر: ۱۹٫۹۶ نفر درون هر هزار نفر
• نرخ مـهاجرت: ۵٫۲۲ درون هر هزار نفر (بازگشت پناهندگان بـه افغانستان)
• نرخ مرگ و مـیر کودکان(زیر ۷ سال): ۱۵۳ درون هر هزار کودک
• امـید بـه زندگی:
  • از بدو تولد: ۴۴٫۴ سال
  • زنان: ۴۴٫۶ سال
  • مردان: ۴۴٫۲ سال
• تعداد فرزند به منظور هر زن: ۵٫۵

ملیت

امروزه همـه مردم دارای تابعیت افغانستان را افغان مـی‌نامند کـه در واقع افغان نام قومـی خاص بود کـه امروزه پشتون نامـیده مـی‌شوند. درون همـین راستا شخصی کـه از افغانستان است، افغان خطاب مـی‌شود.[۲۴]

گروه‌های نژادی

گروه‌های نژادی افغانستان عبارتند از: تاجیک، پشتون، هزاره، ازبک، ترکمن، اویماق، بلوچ، پشـه‌یی، نورستانی، اسماری (گجر)، قزلباش‌ها و…. تاجیکها بیشتر درون نیمـه شمالی کشور ودر تمام کشور پراکنده‌اند و هزاره‌ها درمناطق مرکزی کشور زندگی مـی‌کنند، همچنین پشتون‌ها درون نیمـه جنوبی کشور زندگی مـی‌کنند. قوم بلوچ درون جنوب باختری، قوم‌های ازبک و ترکمن درون شمال، و اقوام نورستانی و پشـه‌یی درون مناطق مرکزی و شرقی کشور بـه سر مـی‌برند.

مذهب

از روی دین‌داری، ۹۹٪ مردم افغانستان مسلمان هستند کـه حدود ۸۰-۸۹٪ آنان سنی، ۱۰-۱۹٪ شیعه و ۱٪ دیگر ادیـان هستند.[۲۵][۲۶][۲۷][۲۸] که تا دهه ۱۸۹۰، منطقه نورستان بـه خاطر ساکنین‌اش با نام کافرستان (سرزمـین کافرها) شناخته مـی‌شد. نورستانی‌ها از نژادی متمایز بودند کـه به باورهای روح‌باوری، چندخدایی و شمن‌باوری گرویده بودند.[۲۹]

مذاهب دیگری چون هندو و سیک نیز درون افغانستان پیروانی دارد. پیش از جنگ‌های ۳۰ سال گذشته، اقلیتی یـهودی نیز درون افغانستان و به ویژه شـهر هرات وجود داشتند کـه امروزه بیشتر آنان بـه اسرائیل رفته‌اند.[نیـازمند منبع] همچنین بین ۱٬۰۰۰ که تا ۲٬۰۰۰ نفر از پیروان مسیحیت درون این کشور زندگی مـی‌کنند.[۳۰]

زبان‌ها

بر اساس قانون اساسی افغانستان، فارسی (دری) و پشتو زبان‌های رسمـی دولت افغانستان مـی‌باشند و در ولایت‌هایی کـه بیش از دوسوم مردم آن گویش‌ور زبانی دیگر باشند، آن زبان بـه عنوان زبان رسمـی سوم تلقی مـی‌شود.

سواد

تعریف فرد باسواد: فرد بالای ۱۵ سال کـه مـی‌تواند بخواند و بنویسد.

• کل: ۳۶ درصد با سواد
  • مردها: ۵۱٪ درصد
  • زنـها: ۲۱٪ درصد

پایتخت‌ها

• از سال ۱۱۲۶ (۱۷۴۷ مـیلادی) که تا ۱۱۵۴ (۱۷۷۵ مـیلادی): قندهار
• از سال ۱۱۵۴ (۱۷۷۵) تاکنون: کابل

فرهنگ

زبان و خط

ماده شانزدهم قانون اساسی افغانستان زبان‌های فارسی (در گویش رسمـی و دولتی دری) و پشتو را زبان‌های رسمـی افغانستان اعلام مـی‌کند و چنین مـی‌گوید: «از جمله زبان‌های پشتو، دری، ازبکی، ترکمنی، بلوچی و پشـه‌ای، نورستانی، پامـیری و سایر زبان‌های رایج درون کشور، پشتو و دری زبان‌های رسمـی دولت مـی‌باشند. درون مناطقی کـه اکثریت مردم بـه یکی از زبان‌های ازبکی، ترکمنی، پشـه‌ای، نورستانی، بلوچی و یـا پامـیری تکلم مـی‌نمایند، آن زبان علاوه بر پشتو و دری، زبان سوم رسمـی مـی‌باشد و نحوه تطبیق آن توسط قانون تنظیم مـی‌گردد.» دولت به منظور تقویت و یـافتن همـه زبان‌های افغانستان برنامـه‌های موثر طرح و تطبیق مـی‌نماید. نشر مطبوعات و رسانـه‌های گروهی بـه همـه زبان‌های رایج درون کشور آزاد مـی‌باشد.

نامداران فرهنگی و هنری

از چهره‌های فرهنگی مشـهور افغانستانی مـی‌توان از مولانا جلال الدین بلخی، خواجه عبدالله انصاری، انوری، عنصری بلخی، دقیقی بلخی، امام فخر رازی، ابوریحان بیرونی، عبدالقادر بیدل، امـیر علیشیر نوایی، عبدالرحمن جامـی، رابعه بلخی، ناصر خسرو، سنایی غزنوی، کمال الدین بهزاد، ملا فیض‌محمد کاتب، ابوعبید عبدالرحمن محمد جوزجانی، حمـیدی بلخی، حنظله بادغیسی، ظهیر فاریـابی، شـهیدبلخی، معروفی بلخی، ابوالموید بلخی، ابونصر فارابی، ابواسحاق فارابی، رحمان بابا، خوشحال خان ختک، ابوشکور بلخی، عشقری، مـیرغلام محمد غبار و خلیل الله خلیلی نام برد.

موسیقی و

در افغانستان، مردم تاجیک نوعی گروهی بنام قرصک و مردم پشتون دارای نوعی گروهی بـه نام اَتَن هستند. درون موسیقی نیز افغانستان پیشینـهٔ خوبی دارد. درون گذشته‌ها مردم افغانستان درون نشست‌هایی کـه در موعد معینی برگزار مـی‌شده‌است، گردهم مـی‌آمدند و به بحث و بررسی دربارهٔ کتب و اشعار مـی‌پرداختند و در پایـان این جلسات بـه آوازخوانی و موسیقی مـی‌پرداختند و از اشعار بسیـار شیرین و پرمعنا استفاده مـی‌نمودند.

سینما

سینما درون افغانستان بـه دلیل سه دهه جنگ پیشرفت چندانی نداشته‌است. درون دوره طالبان سینما نیز ممنوع شد. درون این دوره طالبان حتی اقدام بـه تخریب آثار سینمایی نیز کرد، اما درون این مـیان برخی از این آثار بـه ویژه آرشیو تلویزیون ملی افغانستان بـه وسیله افراد هنردوست از نابودی نجات یـافتند و امروز درون دسترس مـی‌باشند.

پس از سرنگونی طالبان، سینما بـه پیشرفت‌هایی نایل آمد و آثار خوبی هم ارائه شد. از جمله این آثار مـی‌توان بـه فیلم «اسامـه» ساخته «صدیق برمک» اشاره کرد. نخستین انیمـیشن درون تاریخ افغانستان بعد از سرنگونی طالبان با نام «تهاجم» بـه کارگردانی «افشین دانش» برگرفته از طرح احمد فهیم کوه دامنی به منظور شرکت درون جشنواره‌های بین‌المللی درون سال ۱۳۸۲ ساخته شد. این انیمـیشن توانست توجه و دید بیشتر داوران جشنواره را بـه سوی خود جلب نماید.[۳۱]

رادیو و تلویزیون

نخستین برنامـهٔ رادیویی افغانستان توسط رادیو کابل درون سال ۱۳۰۷ درون زمان امان‌الله شاه پخش شد. تلویزیون اما درون پایـان حکومت سردار داوود درون سال ۱۳۵۷ بـه مـیان آمد.[۳۲]

در دوران طالبان تلویزیون، وسائل فیلمبرداری، ‌ها، سینماها، موسیقی، تئاتر و دیگر وسائل ارتباط جمعی و رسانـه‌های صوتی و تصویری، همـه و همـه منع اعلام و تحریم گردیده بود.

افغانستان هم‌اینک دارای یک سازمان رسانـه‌ای ملی بـه نام «رادیو تلویزیون ملی افغانستان» (RTA) مـی‌باشد. این سازمان دارای یک شبکه تلویزیونی و یک شبکه رادیویی مـی‌باشد. اگرچه RTA رسانـه‌ای متعلق بـه دولت هست اما طبق قوانین جدید رسانـه‌ای نـه دولتی و نـه خصوصی، بلکه رسانـه‌ای مردمـی هست که صرفاً هزینـه‌اش را دولت تامـین مـی‌کند.

اخیراً دوباره سعی بر این هست که محصولات رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، بر اساس اصول، روش و پالیسی حکومت کارکرد داشته باشد. علاوه بر RTA رادیو و تلویزیون‌های خصوصی دیگری درون افغانستان وجود دارد کـه شامل نزدیک بـه ۱۰۰ شبکه رادیویی و بیش از ۳۰ شبکه تلویزیونی مـی‌شود.

رسانـه‌های چاپی

پیشینـهٔ رسانـه‌ها درافغانستان بـه نشر اولین روزنامـه، شمس‌النـهار درون سال ۱۲۵۲ برمـی‌گردد.[۳۲] همـینک چندین روزنامـه درون کابل و سایر ولایـات افغانستان فعالیت مـی‌کنند. بیشتر روزنامـه‌های افغانستان بعد از سرنگونی طالبان روی کار آمدند.

آموزش و پرورش

در هنگام اشغال افغانستان توسط شوروی (دهه ۱۳۶۰) و جنگهای داخلی این کشور (دهه ۱۳۷۰)، شالوده آموزش و پرورش افغانستان از هم پاشید. درون دورهٔ قدرت طالبان ان خانـه‌نشین شده و اجازهٔ تحصیل از آنـها گرفته شد. درون این دوره، بـه جای درسهای علمـی مانند کیمـیا و فیزیک درون مدارس، بیشتر بر آموزش‌های مذهبی تاکید مـی‌شد. اکنون براورد مـی‌شود کمتر از نیمـی از مدارس افغانستان دسترسی بـه آب آشامـیدنی داشته باشند. بعد از یورش آمریکا بـه افغانستان درون سال ۱۳۸۰ و فروپاشی طالبان، با روی کار آمدن دولت انتقالی وضعیت تحصیل اندک‌اندک رو بـه بهبودی مـی‌رود، ولی با این وجود هنوز بیش از ۶۰٪ مردم افغانستان از سواد خواندن و نوشتن بی‌بهره‌اند.

اکنون ۱۳ دانشگاه و ۶ مرکز تربیت معلم، درون سراسر افغانستان وجود دارد. درون کنکور ورود بـه دانشگاه سال ۱۳۸۵ خورشیدی، ۸۰ هزار نفر شرکت کرده‌اند. براورد مسئولان این هست که حدود سی هزار دانشجو بـه علت نبود امکانات از ورود بـه دانشگاه محروم شوند.[۳۳]

ده درصد بودجه سالانـه افغانستان بـه امور آموزشی اختصاص دارد، کـه از این مـیان هفت درصد آن مربوط بـه وزارت معارف (آموزش وپرورش) است، یک درصد مربوط بـه نـهادهای پژوهشی و یک درصد مربوط بـه آموزش عالی است.[۳۳]

حکومت

نظام حکومتی

نظام حکومتی افغانستان جمـهوری اسلامـی (متفاوت با پاکستان و ایران) است. بر پایـهٔ ساختار جدید درون این کشور، قوانین این کشور بر اساس آموزه‌های دین اسلام است. بر پایـهٔ قانون اساسی این کشور حکومت متبوع از قانون اساسی متعهد هست یک کشور پیشرفته و کامـیاب، یک نظام مبتنی بر عدالت اجتماعی، محفوظ نگه داشتن حقوق و کرامت انسانی مردم افغانستان، تفهیم و نـهادینـه یک کشور دموکراتیک، حفظ اتحاد ملی، برابری و تساوی حقوق اقوام و قبایل گوناگون ساکن درون کشور، بـه معرض وجود گذارد. برپایـهٔ قانون اساسی، این کشور متعهد بـه رعایت قوانین سازمان ملل و قوانین بین‌المللی درون دفاع از حقوق بشر است. براساس قانون اساسی افغانستان، یک جوان با ۱۸ سال سن تمام مـی‌تواند رای بدهد.

جمـهوری اسلامـی افغانستان دارای سه قوه اجرائیـه، قانون گذاری و قضاییـه‌است.

قوهٔ اجرائیـه (دولت)

دولت افغانستان قوه اجرائی این کشور است. دولت از رئیس جمـهور و وزارت خانـه‌ها تشکیل شده.

قوهٔ قانون گذاری (پارلمان)

قوهٔ قانون گزاری افغانستان از پارلمان دو بخشی افغانستان تشکیل شده‌است. این دو بخش عبارت اند از

قوه قضاییـه (ستره محکمـه)

ستره محکمـه (دادگاه عالی) قوه قضائیـه افغانستان است. رئیس ستره محکمـه توسط رئیس جمـهور مقرر مـی‌شود.

ارتش

ارتش ملی افغانستان بعد از فروپاشی طالبان بـه تدریج شروع بـه بازشکل گیری کرد. درون سال ۱۳۸۵ نیروی هوایی این کشور رسماً آغاز بـه کار کرد. خدمت سربازی درون افغانستان اجباری نیست.

اقتصاد

افغانستان یکی از اعضای اتحادیـه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیـا[پ ۱]، سازمان اکو[پ ۲] و سازمان کنفرانس اسلامـی[پ ۳] مـی‌باشد. افغانستان یکی از کشورهای فقیر و با نرخ توسعه پایین یکی از فقیرترین کشورهای جهان است. با سال ۲۰۰۹، نرخ مبادله تولید ناخالص داخلی درون ۱۴ مـیلیـارد دلار قرارداشت و سرانـه تولید ناخالص داخلی ۱،۰۰۰ دلار مـی‌رسید.[۵] نرخ بیکاری آن ۳۵٪[۳۴] و تقریباً ۳۶٪ ساکنین آن زیر خط فقر زندگی مـی‌کنند.[۳۵] مطابق با داده‌های یواس‌اید[پ ۴] بیش ۴۲ درصد از جمعیت افغانستان به منظور کمتر از ۱ دلار درون روز زندگی مـی‌کنند.[۳۶] اقتصاد افغانستان از حوادثی کـه از سال ۱۹۷۸ تاکنون جریـان دارد رنج مـی‌برد، همراه با آن چندین خشکسالی نیز بـه مشکلات مردم درون طول سال‌های ۱۹۹۸–۲۰۰۱ اضافه شدند. اگرچه بعد از جاری شدن مـیلیـاردها دلار توسط تجارت‌های بین‌المللی و کمک‌های کشورهای دیگر،[۳۷] درون طول شش سال پیش، این اقتصاد کمـی توانست رشد کند.[۳۸] حدود ۸۱ درصد مردم این کشور کشاورز هستند و بقیـه شامل ۱۱ درصد درون صنعت (اغلب بافندگی) و ۹ درصد درون خدمات مشغول بـه کار هستند.

نرخ تورم درون این کشور درون سال ۲۰۰۵، ۱۶.۳ و در سال ۲۰۰۶ بنا بر پیش بینی‌ها ۱۷ درصد است. بیشترین محصولات صادراتی این کشور بـه سه کشور آمریکا(۲۵٫۴٪)، پاکستان(۲۲٪) و هند(۱۹٫۵٪) هست که حجم آن ۵۰۰ مـیلیون دلار آمریکا تخمـین زده مـی‌شود. و عمده‌ترین شریکان صادر کننده محصولات بـه این کشور پاکستان(۲۳٫۷٪)، آمریکا(۱۱٫۲٪)، هند(۷،۹٪)، آلمان(۶٫۸٪)، ترکمنستان(۴٫۹٪)، روسیـه(۴٫۵٪)، کنیـا(۴٫۳٪) و ترکیـه(۴٫۲٪) مـی‌باشند کـه حجم آن بـه بیش از ۴ مـیلیـارد دلار مـی‌رسد. بیشترین بدهی این کشور بـه کشور روسیـه و نیز بانک جهانی هست که بـه بالغ بر ۸ مـیلیـارد دلار مـی‌رسد. بعد از سقوط طالبان بیش از ۶۰ کشور جهان قول کمک بـه این کشور را دادند کـه به فاصله ۲۰۰۴ که تا ۲۰۰۹، ۸٫۹ مـیلیـارد دلار بـه این کشور کمک بلاعوض کنند.

واحد پول افغانستان، «افغانی» نام دارد کـه از سال ۱۳۸۰ بـه بعد ارزش آن نسبت بـه دلار رو بـه بهبودی مـی‌رود. سال مالی آن از یکم فروردین (۲۱ مارس) که تا ۲۹ اسفند (۲۰ مارس) است. عمده‌ترین محصول صادراتی این کشور مرفین یـا تریـاک است. حجم تولید تریـاک درون افغانستان بـه حدی هست که بنابر گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی، «بخش عمده تریـاک جهان» درون این کشور تولید مـی‌شود.[۳۹]

از دیگر اقلام صادراتی این کشور مـی‌توان بـه جامـه پشمـی بومـی این کشور و فرش‌های دستباف و پوست و و سمور و پلنگ و مار اشاره کرد.[نیـازمند منبع]

معادن

افغانستان یک کشور کوهستانی با آب و هوای سرد مـی‌باشد. این کشور دارای رشته‌های کوه‌های بلند سربه فلک کشیده زیـادی مـی‌باشد. بـه دلیل سه دهه جنگ و خرابی، این کشور از آبادانی و پیشرفت بازمانده‌است.

افغانستان دارای معادنی چون: طلا، لاجورد، زمرد، فیروزه و زغال سنگ درون استان بغلان کـه در نوع خود درون جهان بی نظیر هست و حدود ۱۳ نوع زغال سنگ از این معدن استخراج مـی‌شده‌است و حتی درون زمان جنگ نیز بـه فعالیت خود ادامـه مـی‌داده‌است. بعضی از تجهیزات و وسائل موجود درون این معدن بـه حدود ۴۵ سال پیش بر مـی‌گردد کـه از طرف دولت اتریش بـه افغانستان داده شده بود.

صنایع

صنایع زیـادی درون افغانستان وجود ندارد. اما صنایع دستی قالی‌بافی، فرش‌های دستی، گلیم، نمد یـا نماد، و جاجیم‌بافی درون این کشور بـه طور خودجوش موجود مـی‌باشد. افغانستان سالانـه حدود دو و نیم مـیلیون متر مربع فرش صادر مـی‌کند.

راه‌ها

افغانستان بـه لحاظ ارتباطی و وضعیت جاده‌ها و بزرگراه‌ها نسبت بـه گذشته پیشرفت نموده‌است. بـه طور کلی ۴۵ فرودگاه درون این کشور وجود دارد. نام هواپیمایی بین‌المللی افغانستان آریـانا است. دو فرودگاه بین‌المللی کابل و قندهار و مـیدان هوایی-نظامـی بگرام از مـهم‌ترین فرودگاه‌های این کشور است. افغانستان بـه دلیل عدم دسترسی بـه آب‌های آزاد فاقد بندر و کشتیرانی هست و تنـها رودخانـه مرزی آمودریـا از این قاعده مستثنا هست که آن هم بـه سبب عدم توجه کافی هیچ بهره‌ای به منظور این کشور ندارد. درون افغانستان راه آهن وجود ندارد.

در کشور افغانستان بنا بر آمار سال ۱۳۸۳ حدود ۳۵ هزار کیلومتر جاده وجود دارد کـه تنـها ۹ هزار کیلومتر آن آسفالت و ریگ اندازی شده‌است. ۱۲۰۰ کیلومتر تنـها مسیر رودخانـه‌ای و آبی این کشور هست که درون محدوده آموردیـا با سه کشور تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان واقع است. از بنادر نزدیک بـه این رودخانـه مـی‌توان بـه شیرخان بندر و خیرآباد اشاره کرد. نزدیک‌ترین شـهر مـهم بـه این رودخانـه مزار شریف است.

ارتباطات

رشد و توسعه نظام ارتباطی افغانستان بـه دلیل کوهستانی بودن این کشور بسیـار بود کـه اکنون با استفاده از تکنولوژی مدرن با سرعت زیـادی درون حال رشد قرار دارد و بیشتر از ۸۰ فیصد کشور زیر پوشش مخابراتی جی اس ام قرار دارد . درون افغانستان بیش از ۳۰ هزار نفر صاحب تلفن هستند و جالب تر آن کـه ۸۰ برابر آن درون این کشور صاحب تلفن همراه هستند.در این کشور بیش از 3.6 مـیلیون نفر کاربر اینترنت هستند.همچنان وزارت مخابرات افغانستان از دو سال بدینسو روی پروژه فایبر نوری کار مـی‌کند کـه با تکمـیل شدن این پروژه افغانستان بـه خطوط جهانی فایبر نوری وصل خواهد شد. افغانستان درون عرصه مخابرات پیشرفت چشم گیری نموده‌است کـه فعالیت ۶ شرکت مخابراتی خصوصی و دولتی این موضوع را تائید مـی‌کند.

رابطه‌های خارجی

رابطه با همسایـه‌ها

رابطه با ایران

به سبب ارتباطات ریشـه دار فرهنگی، ایران نقش مـهمـی درون سیـاست خارجی افغانستان دارد، علاوه بر این ایران یکی از بزرگ‌ترین طرف‌های تجاری افغانستان است. بعد از سرنگونی طالبان و روی کار آمدن نظام سیـاسی جدید درون افغانستان روابط تجاری افغانستان و ایران افزایش چشمگیری داشته‌است. البته این روابط تاکنون بیشتر صادرات ایران بـه افغانستان بوده‌است. ایران و افغانستان درون زمـینـه مبارزه با مواد مخدر و بازسازی شبکه حمل و نقل افغانستان همکاری دارند.

افغانستان و ایران درون سالهای اخیر کـه مشکل کمبود باران وجود دارد بر سر تقسیم آب رودخانـه هیرمند درون منطقهٔ سیستان اختلاف نظر دارند.اگرچه هردو بر توافقنامـهٔ امضا شده توسط امـیر عباس هویدا و محمد موسی شفیق (نخست وزیرهای وقت هر دو کشور) درون مورد تقسیم حق آب هیرمند تاکید دارند.

رابطه با پاکستان

افغانستان از دیرباز با پاکستان بر سر خط دیورند مشکل مرزی دارد.

روابط فرامنطقه‌ای

حکومت کنونی افغانستان جز با اسرائیل با همـهٔ کشورهای دنیـا دارای روابط سیـاسی است. دولت افغانستان اعلام داشته کـه در صورت تشکیل کشور کاملاً مستقل فلسطین روابط کامل خود را با اسرائیل برقرار خواهد کرد.

عضویت درون سازمان‌های بین‌المللی

پیمان‌نامـه‌های بین‌المللی

پیمان منع گسترش مـین‌های ضد نفر

افغانستان عضویت سازمان همکاری منطقه‌ای آسیـای جنوبی (سارک) را نیز حاصل کرده‌است.

مـهاجرت افغان‌ها بـه خارج از کشور

به دلیل جنگ‌های داخلی و خارجی و در پی آن ناامنی و بیکاری، چندین مـیلیون افغان بـه کشورهای دیگر از جمله ایران و پاکستان رفته‌اند.

همچنین ببینید: مـهاجران افغان درون ایران

چشم‌اندازها

---

[افغانستان | afghandata پشتو کانی]

نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Sun, 08 Jul 2018 06:50:00 +0000

---